شوش؛ پایتخت و مرکز سیاسی و اداری

شوش؛ پایتخت و مرکز سیاسی و اداری
 

آنچه مسلم است شوش برای شاهنشاهی هخامنشیان مانند مرکزیت بابل نبود ولی محل آن از همدان، پاسارگاد و یا تخت جمشید بهتر بود، و به سرزمین پارسیان نیز نزدیک بود. از شوش یک جاده ی آسانی تقریباً به سوی غرب از میان جلگه ی پهن به بابل می رسید. یک راه باریکی به سوی شمال مشرف به بلندی های «کواسپس» از میان سرزمین «اوکسی ها» که اغلب مستقل بودند به همدان می رفت. در تابستان راه باریک دیگری به سوی جنوب غربی به تخت جمشید و پاسارگاد می رسید و از روی کوه های بلند می گذشت. بخش مهمی از ثروت شوش از دادوستد با خلیج فارس می آمد، که در آن زمان بسیار بیش از امروز به خلیج فارس نزدیک بود. در سده های پنجم و چهارم پیش از میلاد، چهار رودخانه ی بزرگ این ناحیه یعنی دجله، فرات، کواسپس، و اولیوس، مانند امروزه به شط العرب و سپس به خلیج فارس نمی ریخت بلکه به یک دریاچه ی مردابی بالتر در شمال غربی می ریخت که از جزیره های کرانه ای بیرونش که درست بالای سطح دریا بودند خروجی های گوناگون داشت. برای دادوستد که از خلیج فارس می آمدند حتماً پس از گذشتن از دریاچه، در آن زمان می باید سیصد و هفتاد و پنج مایل در فرات به سوی بالا بروند تا به بابل برسند.

«امستد» می گوید:

جلگه ای پشته ی شوش در آن است از سرزمین گل و لای بابل باز می شود ولی در ویژگی های طبیعی با آن همانند نیست. به دلیل نزدیک بودنش به کوه ها و کمی بلندتر بودن آن از جلگه بابل، سنگ و گلی را که روخانه ها می آورند در آنجا غربال می شود.

داریوش شوش را به عنوان پایتخت انتخاب کرد و به آن مرکزیت سیاسی و اداری داد. شهر قدیمی عیلام که در نتیجه غارت سربازان «آشور بانیپال» در سال 540 قبل از میلاد خسارت زیاد دیده بود به فاصله ی یکصد کیلومتری خلیج فارس قرار داشت و به دو راه دریایی مهم منتهی می شد یکی راه هند و دیگری راه مصر. سه راه زمینی، شوش را از یک سو به تخت جمشید از راه «دروازه های ایران» (بین فهلیان و شهر شاپور) و از سوی دیگر به اکباتان از راه لرستان و از طرف دیگر به بابل از راه دجله وصل می نمود. روی تپه شوش دژی برپا شد و در شمال شرقی آن کاخ های شاهنشاهی بنا گردید و در جنوب کاخ ها خود شهر آباد شد.

پیرامون سه قسمت، حصاری کشیدند و مقابل آن خندقی کندند که با آب «شاوور» پر می شد و رودخانه «شاوور» را به همین دلیل از بستر خود به طرف این خندق هدایت کردند.

البته لازم به ذکر است که پادشاهان هخامنشی به یک پایتخت قانع نبودند و کورش پیش از این که پاسارگاد را بنا کند در شوش اقامت داشت و سپس اکباتان و بابل را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد.